1962... e lis àutri « Traversado » devers tóuti li valèio prouvençalo dóu Piemount, despièi La Tour (V. Pelis), Chastel-Doufin (V.Varacho), Monterous (V. Grano), Oulx (V.Suza), Ronco-Canavese (V. Orso), Fenestrela (V.Cluson), Elvo (V. Mairo), Vinai (V.Esturo), Lou Periè (V. San Martin)...
Dès annado de « Rescontre Piemount-Prouvènço », 1961-70, dès annado de mountagno sènso frountiero, dès annado de camin sus li draiòu de l’istòri, pèr reganta d’un biais au même tèms jouious e desespera la freiresso milenàri entre li dous pendis mountagnòu de lengo prouvençalo.
Mai aqui sian qu’à la crido proumièro d’uno istòri umblo e pertoucanto. Perdequé, à parti de setèmbre 1971 aquelo « TRAVERSADO » fidèlo de cade an pren adeja sa direicioun devers COUMBOSCURO. E, justamen sus lou fièu d’aquelo direicioun, descurb vitamen lis endré segur e famihié dóu rendès-vous, pèr lou desmarrage regulié, e traço, d’un biais definitiéu, li camin sus la mountagno, pèr coumbo e clot e barro e cresten : camin desenant sacra, marca pèr li piado senso fin, que à cado debuto de setèmbre fidelamen laisson li « Traversaire » de Prouvènço touto vers Coumboscuro. E soun de centenau, regulieramen !
Desmarron – aquéli gènt – de Barcilouna d’Ubaia, d’en Vesùbio e Tineo e tout lou Nissarte, dóu Queyras e touto Prouvènço, enfin au Rose e tras lou Rose, enjusqu’au Peirigord. Se li vesès d’un cop d’iue pèr la mountagno, aquéli « Traversaire », debana sa draio sus li cresten que tocon lou cèu, e bèn, n’en tiras un image de grandour emai de pouësìo, que vous adus dins lou sounge. E l’envejo de l’embrassa – aquéu mounde – vous caresso lou cor !
E o, vous dise de causo, que me soun intrado pèr lis iue l’esperiènci vidanto : bèn quaranto annado d’espèro emai d’obro, pèr qué dos Prouvènço n’en faguèsson qu’uno dessubre la mountagno e la frountièro. Mai – acò e despart – quant soun li que s’en vènon me dire, d’un biais franc emai esmougu : Aquelo Traversado ! aquéli jour sus la mountagno !... Poudèn pas lis óublida ! Restaran entre li souveni li mai dous, li mai pertoucant, li mai linde de nosto es-periènci !
Mai es subre-tout, Michèl, un ami fidèu de la Souïsso, amo lou dire e redire, acò : èu que jamai manco i dous « Roumiage classique de Coumboscuro, aquèu – forço óuriginau – dóu mes de juiet « A la Vierge Adoulourido » (segound dimenche) e aquèu « de Setèmbre », justamen. « L’alo d’aiglo vertadiero de l’acamp de Setèmbre es la Traversado ».
Se trouba aquèu jour à Sancto Lucìo, li véire arriba, aquéli gent, de sus l’auturo, li rescountra fièr e viéu d’un estrambord linde e franc...oh acò es un moumen que te pren, que
te passo dins l’amo. Aqui i’a la Prouvènço vertadièro, que dis aubo e di tremount a tira la draio estelado de soun destin !
E, bessai, « aubo » e « tremount » soun pas de mot pèr asard, eici. Bessai –coume èro dins la vesioun claro emai creativo dis age ancian – aqui, tambèn, « aubo » e « tremount » soun li signau sacra de l’istòri nostro sus terro : de nosto istòri persounalo, de nosto istòri de pople.
Coume li persouno e li pople dis age aliuncha an toujour regla sis espèro e soun aveni en regardant lou soulèu que levo e s’estremo, e lou tremouloun dis estello au cèu, egalamen vuei li fiéu vertadié de Prouvènço nostro se remèmbron au soulèu e is estello e à l’amplour dis ourizoun. Darrié aquéli raro de la mountagno i’à d’àutri raro e d’àutri terro. I’a de fraire e de lengo sorre, meme sang, memo descendènci
Aquèli, justamen, soun li raro de magìo encantarello, que se duerbon is ami di Traversado : siegue qu’éli vengon de l’Ubaia, vo de Vesùbio e Tinéo e Var, siegue dóu Queyras e Embrunés vo aiours. Raro e grandour de pouësio, raro e grandour de sounge, raro e grandour d’espèro. Aqui, vertadieramen i’a l’alo d’aiglo dóu Roumiage de Setèmbre. Mai – se voulès – i’a l’alo d’aiglo, tambèn, de tout ço que se fai etnicamen e culturalamen en Coumboscuro : l’autre Roumiage prouvençau coumprès : aquèu à la « Vierge Adoulourido » - segound dimenche de juliet - que dins sa moudestìo, es un fort acamp etni de courage contre courrènt.
Pouësìo, pantai, espèro...sias brave, enfin ! Venguès pas me dire qu'acò es coume li parpaiolo au mes d’abriéu : van bèn pèr li regarda un moumen trelusi dins lou cèu. Mai d’un cop d’alo, elo s’envan e nautre fau que resten li pèd tanca sus terro !
Mai – bràvis ami de Prouvènço e de Coumboscuro – es vertadié tout acò ? Sian-ti-pas – nautre pantaiaire – dins la vido vidanto e viscudo d’aièr emai de vuei ? Sian-ti-pas dins l’umble, mai soulido e soufrènto realita de tóuti li jour ?...O, ié sian, pecaire ! Autramen de mounte an boulega lis ome, que – fai quaranto an – an descurbert la presènci estraourdinàri d’uno Prouvènço sus li pendis d’Itàli ? Quet camin éli an-ti segui, senoun la libro sentido, la fantasìo creativo, la pouësìo aludo, lou pantai courajous, l'espèro encantarello ?
M’ensouvene, emé mai e mai de recouneissènço, la proumiero vengudo au nostre de Gustàvi BURAT, l’ome de Bièlo (Piemount-Nord), que vai legi un jour « Mirèio » de Mistral, se n’en trobo counquista. Alor, part sus sa pichouno « Lambretta », traverso lou Piemount de cimo au founs e ven me cerca en Coumboscuro, pèr m’esclargi que la lengo di valèio dóu miejour – Piemount es de prouvençau, procho justamen, d’aquelo de la « Mirèio » mistralenco. E nautre que lou sabian pas !... Mai, d’aquèu moumen avèn coumprés que falié boulega, que falié faire quaucarèn !...